Gaur, urtarrilak 28, San Tomas Akinokoa (1225-1275) ospatzen da, Elizako doktorea eta ikasleen zaindaria.
Zergatik izendatu zuen Elizak domingotar santu hau ikasleen zaindari?
Joan XXII.ak 1323an kanonizatu zuen eta 1567an Pio V.ak Elizako Doktore izendatu zuen. Leon XIII.a Aita Santuak San Tomas Akinokoa ikasleen edo ikasketa katoliko guztien zaindari izendatu zuen 1880ko abuztuaren 4an, Cum hoc sit laburraren bidez. Dokumentu honetan honako hau esaten da: «bere doktrina hain da handia, ezen, itsaso bat bezala, antzinakoetatik eratorritako jakinduria guztia hartzen baitu. Filosofo jentilek, Elizako Guraso eta Doktoreek, bera baino lehen nabarmendu ziren gizon gorenek esan edo zuhurki eztabaidatu zuten guztia, berak bereganatu ez ezik, handitu, burutu eta ordenatu ere egin zuen» (…).
Halaber, Leon XIII.ak dio «ez dela gutxiago estimatzekoa, batez ere kristauen aldetik, arrazoia eta fedea guztiz bat datozela. Izan ere, Doktore Santuak argi eta garbi erakusten du naturan egiazkoa den guztia ezin dela kontraesanean egon Jainkoak egindakotzat jotzen denarekin; beraz, kristau fedeari jarraitzea eta ohoratzea ez da arrazoirik gabeko morrontza apalaren seinale, baizik eta erreberentzia noble bat, zeinaren onura norberaren gogamenak egiten duen eta pentsamendu bikainagoetan hezten den (…).
Baina Aita Santu honen arabera, «Doktore Aingerutarra» deiturikoa ez da doktrinarentzat bertutearentzat eta santutasunarentzat baino handiagoa. Izan ere, bertutea betekizun bikaina da adimenaren ahalmenak probatzeko eta doktrina eskuratzeko, eta hori baztertzen dutenek oker daude uste badute jakinduria osasuntsu eta emankor bat lortu dutela; izan ere, «Jakinduria ez da sartzen asmo txarreko bihotzean, ezta bizi ere bekatuaren menpe dagoenaren gorputzean» (Jkd1, 4).
Leon XIII.aren ondoren, era askotara berretsi du Elizak Santo Tomasen doktrinaren eta haren santutasun ereduaren nagusitasuna. Adibide batzuk bakarrik jartzearren: Pio X. Angelici Doctorici-n(1914), Pio XI Studiorum Ducen-en (1923), Pio XII Humani Generis-en (1950), Joan XXIII.a (Nazioarteko V. Biltzar Tomistikorako hitzaldia 1960an), Paulo VI.a Predikatzaileen Ordenako Maisuari idatzitako gutunean (1964), azken bi Aita Santu horiek Vatikanoko II. Kontzilioan (Gravissimum educationis, Optatam Totius, etab.), Joan Paulo II.a Fides et Ration (1998), Benedikto XVI.a Akinoko Santo Tomasi buruzko katekesian (2010) edo Frantzisko Aita Santua San Tomasen jaiotzaren 700. urteurreneko gutunean (2023ko uztailaren 11), non Doktore Santua «doktrina sakratuaren eta santutasunaren doktorerik ospetsuena» dela aipatzen den.
Bereziki interesgarriak dira Vatikanoko II. Kontzilioko testu horiek. Izan ere, Gazteriaren kristau hezkuntzari buruzko Adierazpenean, ikasketak «Elizako doktoreen aztarnei jarraituz, batez ere Akinoko Santo Tomasenak» lantzea esaten da (Gravissimum educationis, 10 zbk.) eta apaiz-heziketari buruzko Dekretuan: «diziplina filosofikoak beti baliagarria den ondare filosofikoan oinarrituta irakatsi behar dira (…)» (15. zbk.) eta, ohar batean, Pio XII .aren Entziklika Humani Generiseko paragrafora jotzen da, non San Tomasi jarraitzeko beharra ezartzen den.
San Tomas Akinokoari buruzko baliabideak:
Aguirre, Javier, Eskolastikaren gailurra: Tomas Akinokoa in Agustin Arrieta (et al.): Filosofiaren historia, 2008, Donostia, Elkar.